TİYATRONUN DOĞUŞU - 1

Türk Tiyatrosu

Eski Yunanistan'da doğan ve eğlence olarak başlayan tiyatro, dinsel törenlerden yola çıkılarak başlayıp sonraları sanatlaşmış ve meslek haline gelmiştir. O tarihlerde günlük yapılamasa da yılın belirli günlerinde (ocak ayı sonu, şubat ayı başlangıcı) yapılmaktaydı. Özellikle de Atina’ da Dionysos şenlikleri tiyatronun köklü olarak hayata geçmesinin ilk örneklerindendi. İlk başlarda ücretsiz olarak seyredilen tiyatro daha sonraları az bir para karşılığında satılmaya başlanmıştı. Yoksul olanlara ise ücretsiz seyredebilme hakkı tanınmıştı. Bu tiyatrolarda sahnelenen ilk oyunlar trajedilerken daha sonraları ağırlıklı olarak komediler yer aldı. Tiyatro oyuncularının ücretleri ise devlet tarafından ödenmekteydi.

Tiyatronun Gelişmesi

Tek kişilik anlatım tarzında oluşan tiyatro ilerleyen zamanlarda anlatım özelliğini kaybetti. Kişi sayısı arttıkça karşılıklı konuşma şekline büründü. Tiyatro süreci, oyuncuların doğaçlama ya da kendi düzenledikleri oyunları oynamalarıyla ilerledi.  

Tiyatro; Antik Çağ, Roma Tiyatrosu, Orta Çağ, Rönesans, 19. Yüzyıl – Romantizm ve Çağdaş Tiyatro şeklinde dönemsel evrimlerle gelişimini sürdürdü.

Türk Tiyatrosu

Tanzimat’la birlikte, Batı Tiyatrosu Türk kültürüne aktarılmış olup çağdaş Türk tiyatrosuna ilk önemli adım 1860’ ta Gedikpaşa Tiyatrosu'nun kurulmasıyla atıldı.

1868’ de ‘Osmanlı Tiyatrosu’ topluluğunu kuran Güllü Agop, Türkçe oyunlara yöneldi. Ermeni oyuncuların yanında müslüman türk oyuncular da yetişti. Bunların en ünlüsü Ahmed Fehim’ dir. Halk tiyatrosu sanatçılarının Tuluat dedikleri yeni bir tür geliştirmeleri oyunların sahne üzerinde oynama şekli olarak yeni bir soluk kazanmıştır. Batıdan alınan tiyatro sanatının doğaçlama yapma esasına göre Orta Oyununa aktarılması sonucu oluşan yeni bir türdür. 19. Yüzyılda Orta Oyununun sahne üzerine çıkarılmış, doğaçlamaya dayanan ve orta oyunu ustalarından olan Kavuklu Hamdi' nin önderliğinde 1875’ te ortaya çıkan bu tür, Cumhuriyet’ in ilk yıllarına kadar sürdü. Tiyatro sahneleri, Gazinolar, kahvehaneler, sinemalar ve parklar gibi yerlerde yapılmaya başlanmıştır.

1914’ te Darülbedayi kuruldu. Türk oyuncularına destek sağlayan bir uygulama sahnesinin kurulumu için ilk adım atıldı. Afife Jale (İlk türk müslüman kadın sanatçı) 1920’ de Darülbedayi' de sahneye çıktı.

1923’ ten sonra Türkiye' de oyun yazarlığı alanında da gelişmeler yaşandı. Ankara Devlet Konservatuvarı eğitimli tiyatrocuların yetişmesinde büyük katkı sağladı. Buranın ilk mezunları çıktığı 1941’ de Tatbikat Sahnesi kuruldu. 1949’ da ise Devlet Tiyatroları resmen kurulmuştur.